Đền Cửa Ông ở phía Đông Bắc thành phố Cẩm Phả (Quảng Ninh) là ngôi đền linh thiêng với kiến trúc độc đáo được du khách gần xa tìm đến mỗi dịp Xuân về.
Đền Cửa Ông (Quảng Ninh) đón đông đảo du khách tới tham quan, dâng lễ dịp đầu xuân năm mới
Hàng năm, Đền Cửa Ông là nơi thu hút rất đông người dân tới chiêm bái, tham quan. Nằm trên một vị trí “tựa sơn hướng thủy”, đây là nơi “gặp gỡ” của núi non, rừng già và biển cả, được thiên nhiên ưu ái ban tặng một vị trí đắc địa, trang nghiêm.
Sự tích Đền Cửa Ông
Theo truyền thuyết dân gian, có lần tại biển Cửa Suốt, tự nhiên trời bỗng dưng mưa to, gió lớn, sấm sét nổi lên ầm ầm. Hưng Nhượng Đại Vương Trần Quốc Tảng đang đi tuần trên biển, thấy có một phiến đá to nổi lên, liền ngang nhiên ngồi lên trên đó. Sóng nổi cuồn cuộn, mực nước dâng lên cao nhưng phiến đá vẫn nổi trên mặt nước, chở che ông đi, đè đầu những ngọn sóng lớn.
Khi mưa gió lặng yên, dân chúng không thấy ông đâu nữa, mà bên trên phiến đá chỉ có một cái mũ, liền rước về thờ, lập miếu và tâu lên triều đình. Đó là ngày 16 tháng 8 năm 1311 và ngày này được xem là ngày hóa của ông.
Nhà vua đã sắc phong ông là Thượng Đẳng Phúc Thần Ông và được xem là vị chủ thần ở Đền Cửa Ông. Bên trong đền có tượng ông và đôi câu đối, hàm ý nghĩa trân trọng và thông cảm với ông giúp chiến thắng Bạch Đằng, tướng giỏi uy danh vang lừng Đất Bắc. Để dấu thiêng nơi Đông Hải, anh hùng tâm sự gửi trời Nam và được gia nhập vào điện thần Tứ phủ, vị thần Đệ Tam cửa Suốt cũng rất thiêng.
Đền Cửa Ông (Đền cửa Suốt), nơi đây không chỉ thờ Trần Quốc Tảng, mà gần như đủ hệ thống Trần Triều không nơi nào có được.
Đền Cửa Ông - di tích lịch sử văn hóa độc đáo
Đền Cửa Ông không chỉ mang lại giá trị to lớn về lịch sử, tâm linh, Đền còn nổi tiếng với kiến trúc độc đáo, mang đậm giá trị đặc sắc về văn hóa dân tộc, nghệ thuật.
Khu di tích lịch sử Quốc gia đặc biệt Đền Cửa Ông tọa lạc trên một quả đồi và hướng ra bờ vịnh Bái Tử Long. Địa hình nơi đây là một dải thung lũng hẹp dọc theo quốc lộ 18 là nơi giao thoa giữa núi non, rừng, biển - một cảnh đẹp tuyệt vời ở vùng Đông Bắc Tổ quốc.
Đến tham quan Đền Cửa Ông, du khách sẽ được tham quan 3 khu vực chính bao gồm: Đền Hạ, đền Trung, đền Thượng và các đền được phân bố ở ba vị trí khác nhau theo chiều lên cao dần, tạo thành một quần thể kiến trúc hình chân vạc hướng ra vịnh Bái Tử Long. Vị trí Đền Hạ nằm ở phía dưới thờ Mẫu; khu Đền Thượng gồm đền chính thờ Trần Quốc Tảng, lăng Trần Quốc Tảng, đền Quan Châu và đền Quan Chánh… Đây là Đền duy nhất thờ đầy đủ gia thất Trần Hưng Đạo và các cận thần của ông còn lại đến nay.
Khu di tích Đền Thượng. Ảnh: M.S
Hiện nay, Đền Cửa Ông lưu giữ được 34 pho tượng lớn, nhỏ đã được các nghệ nhân tỉ mẩn, chạm trổ công phu, với tư thế ngồi trong ngai, khám, long đình rất cân đối, mang giá trị nghệ thuật.
Cùng với những giá trị lịch sử to lớn thiêng liêng, Đền Cửa Ông còn mang giá trị về nghệ thuật, kiến trúc, văn hoá dân tộc đặc sắc và trở thành địa điểm du lịch hấp dẫn được đông đảo người dân, du khách trong nước và quốc tế đến tham quan, chiêm bái.
Những năm qua, được sự quan tâm của tỉnh Quảng Ninh, sự chung tay của các đơn vị, tổ chức, cá nhân, Đền Cửa Ông đã được tôn tạo, mở rộng không gian ngôi đền. Nơi đây cũng là một trong số điểm sáng về công tác quản lý với mô hình “4 không” được duy trì tốt từ nhiều năm nay: Không mất vệ sinh môi trường; không mất an ninh trật tự, đảm bảo giá cả các dịch vụ xung quanh; không ăn xin và không chèo kéo khách.
Lễ hội đền Cửa Ông đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia và đền Cửa Ông được xếp hạng di tích lịch sử văn hóa quốc gia đặc biệt.
Không những vậy, Đền Cửa Ông còn được xây từ nhiều loại vật liệu như: Đá đúc, gạch Bát Tràng, vữa hồ pha mật, gạch lát nền bằng đất sét nung, ngói mũi đất nung… Kiến trúc đặc biệt được trang trí theo các điển tích: Long, Ly, Quy, Phượng. Phần trong nhà Đền được sử dụng bằng các loại gỗ bền, đẹp, chắc như: đinh, lim, trắc, gụ… Ngoài ra, khung nhà được dựng theo lối: kèo, cầu, dường, trụ… trên đó được khắc họa bằng những bức phù điêu, bức trướng, câu đối…và các hoa văn được sơn son, thếp vàng lộng lẫy…
Theo nhiều du khách cho biết, ngoài việc thu hút bởi kiến trúc độc đáo, giá trị tâm linh mang lại sự trang nghiêm, thành kính, Đền Cửa Ông còn mang lại sự thư thái, trong lành bởi những cây cổ thụ tỏa bóng mát cùng rất nhiều cây cảnh, các loài hoa được chăm sóc cẩn thận, tỉ mẩn.
Khu Đền được bố trí trên các ngọn đồi thoải, đan xen, hài hòa dưới những bóng cây cổ thụ, tạo nên cảnh tĩnh mịch, trang nghiêm. Trước cửa ngôi Đền là vịnh Bái Tử Long, đảo lớn, đảo nhỏ muôn hình, muôn vẻ, hùng vĩ nổi bật trên nền xanh biếc của biển cả… Nằm trong khung cảnh núi non, sơn thủy hữu tình, vị trí ngôi Đền đã được người xưa ca tụng với câu thơ: “Nghìn trùng nước biếc buông tay áo, bốn phía non xanh tạc hoạ đồ”.
Từ nhiều đời nay, ngoài dịp lễ hội hay đầu xuân năm mới ra, các ngày trong năm người dân Quảng Ninh cũng như du khách thập phương khắp nơi cũng tìm đến ngôi Đền linh thiêng này để dâng hương, cầu may mắn, bình an, tài lộc, công thành danh toại...
Minh Lâm