Tổ chức Khoa học, Giáo dục và Văn hóa của Liên hiệp quốc (UNESCO) vừa có văn bản phúc đáp về hồ sơ đề cử Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc công nhận và ghi vào danh mục Di sản thế giới.
Khu di tích lịch sử và danh thắng Yên Tử (TP Uông Bí) thu hút du khách thập phương đến tham quan.
Theo đánh giá của UNESCO, hồ sơ đề cử Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc công nhận và ghi vào danh mục Di sản thế giới đáp ứng tất cả các yêu cầu kỹ thuật được hướng dẫn thực hiện công ước di sản thế giới.
UNESCO cũng đề nghị cung cấp bổ sung các hình ảnh về quần thể di tích theo đúng kích cỡ, tiêu chuẩn, quy định. Hồ sơ cũng sẽ được gửi đồng thời tới Hội đồng Di tích và Di chỉ Quốc tế (ICOMOS). Trên cơ sở đó đánh giá hồ sơ, các cơ quan của UNESCO sẽ cử đoàn chuyên gia tới khảo sát, đánh giá thực tế.
Sau thời gian dài xây dựng, chuẩn bị, hoàn thiện, ngày 26/1/2024, hồ sơ khoa học Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc đã được trình lên UNESCO để xét công nhận là Di sản thế giới. Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc gồm 6 khu di tích quốc gia đặc biệt và 32 điểm di tích được khoanh vùng bảo vệ nghiêm ngặt theo Luật Di sản văn hóa.
UBND tỉnh Quảng Ninh chủ trì, phối hợp với UBND 2 tỉnh Bắc Giang, Hải Dương triển khai công tác xây dựng hồ sơ khoa học Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc trình UNESCO công nhận là di sản thế giới. Bộ hồ sơ gồm 2.139 trang tài liệu bản tiếng Việt và bản dịch tiếng Anh, 101 sơ đồ, bản đồ, 196 bản vẽ kiến trúc, 260 bản vẽ khảo cổ, 1.141 bản ảnh, tái hiện các giá trị lịch sử, văn hóa, kiến trúc, di sản phi vật thể, vật thể và kế hoạch quản lý tổng thể trên phạm vi 3 tỉnh Quảng Ninh, Hải Dương, Bắc Giang.
Dưới sự chỉ đạo của Chính phủ, Ban Thường vụ, hướng dẫn của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, sự quan tâm, phối hợp, hướng dẫn, hỗ trợ của các cơ quan trong và ngoài nước cùng sự nỗ lực của 3 địa phương, hồ sơ đã hoàn thành đúng tiến độ theo kế hoạch đề ra, chất lượng, nội dung, thành phần hồ sơ được thực hiện theo đúng hướng dẫn phụ lục số 5, hướng dẫn thực hiện Công ước di sản thế giới năm 1972 của UNESCO.
Đây là hồ sơ khoa học đệ trình có nhiều tiêu chí theo Công ước 1972 nhất, vừa nghiên cứu, vừa chứng minh, vừa viết với tiến độ nhanh, tích cực, khẩn trương. Để chứng minh, tuyên bố, khẳng định giá trị của quần thể, 3 tỉnh Quảng Ninh, Bắc Giang, Hải Dương đã đồng thời chỉ đạo triển khai phương pháp nghiên cứu, chứng minh, tổng hợp, làm rõ và viết câu chuyện về giá trị quần thể di tích. Trong đó, tổ chức nhiều cuộc hội thảo, hội nghị quốc tế xác định giá trị nổi bật toàn cầu của quần thể di tích Yên Tử, triển khai các chuyên đề nghiên cứu khoa học, thu thập, tổng hợp tài liệu, tổ chức khai quật, khảo cổ.
Hồ sơ tập trung hơn 100 chuyên gia trên nhiều lĩnh vực nghiên cứu, viết hồ sơ và mời chuyên gia quốc tế khảo sát, làm việc với chuyên gia trong nước xây dựng hồ sơ, trong đó, nhiều chuyên gia hàng đầu của Hội Khảo cổ học Việt Nam, UNESCO, Trung tâm Karst và Di sản địa chất...
Đây là hồ sơ di sản đầu tiên ở Việt Nam theo chuỗi 18 cụm di sản với 32 điểm di tích tại liên tỉnh, địa bàn rộng lớn, địa hình đồi núi phức tạp. Hồ sơ được thực hiện trong 2 năm Covid-19 (2020-2022) song trong quá trình xây dựng hồ sơ, UBND 3 tỉnh đã chủ động tham mưu Ban Chỉ đạo xây dựng hồ sơ tổ chức các cuộc họp, hội nghị, hội thảo tham vấn các chuyên gia, đồng thời, chủ động tổ chức họp rà soát tiến độ xây dựng, kiểm điểm, đánh giá tiến độ, chất lượng những vướng mắc được tháo gỡ kịp thời. Do điều chỉnh danh mục các điểm di tích lựa chọn đưa vào xây dựng hồ sơ, mở rộng phạm vi nghiên cứu đối với khu di tích Bạch Đằng thuộc tỉnh Quảng Ninh, An Phụ - Kính Chủ - Nhẫm Dương thuộc tỉnh Hải Dương nên tiến độ thời gian được điều chỉnh lùi lại so với kế hoạch đã được phê duyệt nhằm đảm bảo chất lượng tốt nhất.
Đến tháng 9/2023, hồ sơ dự thảo đã được hoàn thiện theo đúng phụ lục số 5, hướng dẫn thực hiện Công ước di sản thế giới năm 1972 của UNESCO.
Ngày 20/9, UBND tỉnh Quảng Ninh thay mặt UBND tỉnh Bắc Giang, Hải Dương có tờ trình số 2611/TTr-UBND trình Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xem xét, trình Thủ tướng Chính phủ cho phép gửi hồ sơ trình UNESCO ghi vào danh mục di sản thế giới.
Ngày 29/9, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà có ý kiến đồng ý Bộ trưởng Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch thay mặt Chính phủ ký hồ sơ đề cử quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc trình UNESCO ghi vào Danh mục Di sản thế giới.
Trên cơ sở đánh giá kỹ thuật và hướng dẫn để điều chỉnh, bổ sung hoàn thiện hồ sơ, UBND tỉnh Quảng Ninh đã chỉ đạo Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh chủ trì phối hợp hai tỉnh Bắc Giang, Hải Dương và đơn vị liên quan tiếp thu ý kiến của Trung tâm Di sản thế giới. Sở Văn hóa và Thể thao/Văn hóa, Thể thao và Du lịch 3 tỉnh và đơn vị tư vấn đã tiếp thu ý kiến của Trung tâm Di sản thế giới và ý kiến của cơ quan Trung ương, nhà khoa học trong và ngoài nước chỉnh sửa, bổ sung, hoàn thiện hồ sơ đề cử chính thức, kế hoạch quản lý di sản và thành phần phụ lục hồ sơ. Hồ sơ đề cử chính thức đã được hoàn thiện theo phụ lục 5, hướng dẫn thực hiện Công ước 1972 và tiếp thu ý kiến của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, thành viên Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia tại phiên họp toàn thể ngày 25/9/2023.
Hồ sơ đề cử gồm bản tiếng Việt và tiếng Anh gồm: Hồ sơ đề cử chính thức, kế hoạch quản lý di sản đề cử, danh mục các phụ lục kèm theo (hệ thống bản đồ khu vực di sản đề cử và vùng đệm; các báo cáo chuyên đề địa chất - địa mạo, đa dạng sinh học, biến động hành chính; các báo cáo chuyên đề lịch sử, khảo cổ học, di sản văn hóa phi vật thể, Phật giáo Trúc Lâm; hệ thống hồ sơ, báo cáo chuyên đề, bản vẽ; hệ thống văn bản quy phạm pháp luật liên quan; hệ thống bản ảnh khu di sản đề cử và vùng đệm; tập phim giới thiệu về giá trị cảnh quan văn hóa dãy núi Yên Tử).
Hồ sơ đề cử đã được UBND tỉnh Quảng Ninh lấy ý kiến thống nhất của UBND tỉnh Bắc Giang, Hải Dương trình Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xem xét theo quy trình trước khi gửi tới Trung tâm Di sản thế giới.
Việc được công nhận là Di sản thế giới sẽ là cơ sở vững chắc cho việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản gắn với phát triển bền vững của 3 tỉnh trong vùng di sản, trong đó có Quảng Ninh.
Cao Quỳnh